Nieświeży oddech (halitoza) – wstydliwy problem pod lupą

Osoby borykające się z halitozą często odczuwają wstyd i dyskomfort w kontaktach z innymi – czasem odruchowo zasłaniają usta podczas rozmowy, obawiając się przykrej woni. Nieświeży oddech potrafi popsuć najbardziej błyskotliwe pierwsze wrażenie i podkopać pewność siebie. Zapewne każdy z nas doświadczył kiedyś krępującej świadomości, że nasz oddech nie jest idealnie świeży – czy to po porannej kawie, czosnkowym obiedzie, czy długim milczeniu. Jeśli zdarza Ci się martwić o swój oddech, nie jesteś w tym odosobniony. Badania pokazują, że ponad połowa dorosłych (około 50%) doświadczyła problemu nieświeżego oddechu w jakimś momencie życia Dla części osób to przejściowa niedogodność, lecz dla innych – przewlekły, codzienny kłopot nazywany halitozą.

Halitoza, czyli uporczywy nieprzyjemny zapach wydychanego powietrza, to nie tylko błahy defekt kosmetyczny. W większości przypadków powoduje ona duże zakłopotanie, wpływa negatywnie na pewność siebie oraz utrudnia kontakty towarzyskie i zawodowe. Osoba zmagająca się z chronicznym nieświeżym oddechem może unikać bliskich rozmów, pocałunków czy spontanicznych spotkań twarzą w twarz. Co więcej, brzydki zapach z ust bywa sygnałem ostrzegawczym świadczącym o problemach zdrowotnych, które wymagają uwagi. Dlatego halitozy nie należy lekceważyć – warto poznać jej przyczyny i sposoby zaradcze, tym bardziej że w większości sytuacji da się ją skutecznie wyleczyć lub opanować.

Halitoza – nie tylko „poranny oddech” po czosnku

Każdemu od czasu do czasu zdarza się nieprzyjemny oddech – to normalne zjawisko fizjologiczne. Typowo rano po przebudzeniu oddech jest ciężki, bo podczas snu zmniejsza się wydzielanie śliny i oczyszczanie jamy ustnej. Podobnie spożycie niektórych pokarmów (np. cebuli, czosnku, aromatycznych przypraw) czy napojów (np. kawy, alkoholu) powoduje przemijający zapach, który zanika po umyciu zębów lub gdy organizm zmetabolizuje aromaty. Halitoza to jednak coś więcej niż „czosnkowy oddech” od czasu do czasu – mówimy o niej, gdy nieprzyjemny zapach z ust utrzymuje się przewlekle, pomimo starań o higienę. Taki stan sugeruje, że przyczyna tkwi głębiej.

Z czego zatem może wynikać halitoza? Najczęściej źródło problemu znajduje się tam, skąd oddech pochodzi – czyli w jamie ustnej. Szacuje się, że około 80%–85% przypadków nieświeżego oddechu ma swoje podłoże w zmianach w obrębie jamy ustnej. Najbardziej banalną przyczyną jest oczywiście niedostateczna higiena zębów i dziąseł. Jeśli nie szczotkujemy zębów i nie nitkujemy regularnie, resztki jedzenia zalegające w jamie ustnej ulegają rozkładowi, a bytujące tam bakterie intensywnie się namnażają, wydzielając cuchnące związki. Nalot (biofilm) na języku, zwłaszcza na jego tylnej części, to prawdziwa “fabryka” lotnych związków siarki i innych substancji o nieprzyjemnym zapachu. Również nieleczona próchnica zębów (dziury, w których gniją resztki pokarmowe) oraz choroby dziąseł – takie jak zapalenie dziąseł czy paradontoza – należą do czołowych winowajców halitozy (WHO podaje, że w ciężkim zapaleniu przyzębia jednym z objawów bywa właśnie nieświeży oddech.

Na świeżość oddechu ogromny wpływ ma suchość w ustach. Ślina pełni rolę naturalnego płynu czyszczącego – przepłukuje jamę ustną, usuwa resztki jedzenia i hamuje namnażanie bakterii. Gdy mamy zbyt mało śliny (kserostomię), drobnoustroje zyskują idealne warunki do rozwoju, a resztki pokarmowe nie są spłukiwane. W efekcie pojawia się charakterystyczny “suchy”, nieświeży zapach. Przyczyny suchości ust mogą być różne: niedostateczne nawodnienie organizmu, oddychanie przez usta (np. przy niedrożnym nosie), palenie papierosów czy przyjmowanie niektórych leków. Wiele farmaceutyków (np. leki na alergię czy nadciśnienie) ma w skutkach ubocznych wysuszanie śluzówek, co sprzyja halitozie.

Nie tylko zęby i dziąsła wpływają na zapach naszego oddechu. Częstą przyczyną bywa również migdałek podniebienny, a konkretnie zbierające się w nim “kamienie migdałkowe” (zbite czopy pokarmowo-ropne o ostrym zapachu). Migdałki mają liczne krypty (zagłębienia), w których mogą zalegać rozkładające się szczątki jedzenia, złuszczone komórki i bakterie – tworzą się z nich białawe czopy o bardzo nieprzyjemnej woni. Przewlekłe infekcje laryngologiczne (np. nawracające anginy, zapalenia zatok, oskrzeli) powodują zaleganie ropnej wydzieliny w drogach oddechowych, w której bakterie produkują cuchnące gazy

Choć większość przypadków halitozy ma źródło w obrębie jamy ustnej lub górnych dróg oddechowych, niekiedy nieświeży oddech okazuje się objawem ogólnoustrojowej choroby. Klasycznym przykładem jest cukrzyca – przy wysokim poziomie cukru we krwi i niedoborze insuliny organizm spala tłuszcze, produkując związki ketonowe o zapachu acetonu. Niekontrolowana cukrzyca może powodować słodkawy, “owocowy” zapach oddechu, co jest sygnałem alarmowym (może świadczyć np. o groźnej kwasicy ketonowej). Innym przykładem są choroby nerek – w ciężkiej niewydolności nerek oddech pacjenta bywa amoniakalny, przypominający woń moczu. Z kolei niewydolność wątroby może dawać tzw. fetor hepaticus, czyli charakterystyczny słodkawo-gnilny zapach oddechu. Na szczęście tak poważne przyczyny nieświeżego oddechu zdarzają się rzadko. Jeśli jednak dentysta wykluczy przyczyny w jamie ustnej, należy rozważyć inne możliwości: przewlekłe choroby układu pokarmowego (np. refluks żołądkowo-przełykowy), zaburzenia metaboliczne (cukrzyca, niewydolność narządów) czy nawet działania uboczne leków – wszystko to może w pewnych sytuacjach dawać objaw halitozy

Tabela 1: Najczęstsze przyczyny nieświeżego oddechu (halitozy)